Sự biến đổi của kinh tế thị trường, thị trường nhà ở và vấn đề tái định cư (quan hệ kinh tẽ)

Để giải bài toán nhà ở nói chung và nhà ở tái định cư nói riêng ngày nay, rõ ràng chúng ta không thể thoát ly một thực tế là đất nước ta đã từ bỏ cơ chế kế hoạch hoá tập trung, quan liêu bao cấp, hướng tới xây dựng và vận hành nền kinh tế thị trường (định hướng xã hội chủ nghĩa). Thậm chí chúng ta đang vận động các quốc gia sớm công nhận Việt Nam có nền “kinh tế thị trường đầy đủ”. Vậy trong lĩnh vực nhà ở nói chung và nhà ở tái định cư, quan hệ thị trường tham gia vào đến đâu, ở mức độ như thế nào? Nên chăng hãy để cho thị trường làm những công việc của nó, thể hiện sức mạnh của “những lực lượng thị trường” trong lĩnh vực nhà ở? Từ dự báo, xác lập nhu cầu, khai thác nguồn cung,… và đáp ứng nhu cầu của các tầng lớp dân cư theo đúng cơ chế cung – cầu của thị trường – đúng với những chức năng kinh tế của thị trường?

Nhà nước chỉ có nhiệm vụ can thiệp (ở những mức độ nhất định), điều tiết bằng các chính sách khuyến khích, hỗ trợ hay hạn chế, bằng cách xây dựng các nguyên tắc và tiêu chuẩn, các thể chế, các quy định về đền bù và cơ chế cho thị trường nhà đất hoạt động, phục vụ không chỉ nhu cầu tái định cư mà toàn bộ nhu cầu nhà ở nói chung.

Trong điều kiện và định hướng như vậy, một chính sách đền bù sát với thực tế và giá cả thị trường (trên cơ sở khung giá đất, giá nhà được cập nhật thường xuyên), cũng như sự sẵn có đa dạng các loại hình nhà ở, đặc biệt là đa dạng về giá cả, sẽ là hai điều kiện tiên quyết để đáp ứng nhu cầu nhà ở nói chung và nhà ở tái định cư nói riêng. Quan hệ cung – cầu của thị trường ở đây là rất rõ ràng. 

Song đó có lẽ là hướng đi cho một giải pháp “thuần khiết – lý tướng” về vấn đề nhà ở tái định cư hay vấn đề nhà ở nói chung. Vấn đề có lẽ là ở chỗ: đó mới đúng về mặt lý thuyết. Trên thực tế chúng ta chưa có đủ những yếu tố đó một cách rõ ràng, chính thức, được vận hành và quản lý một cách khoa học.

Thử liên hệ với những chỉ báo chất lượng như sự đầy đủ cơ sở hạ tầng kỹ thuật và xã hội của các khu tái định cư – khi mà ngay ở hầu hết các khu chung cư mang tính thương mại/thị trường vẫn còn đầy những bất cập, thì các khu nhà ở tái định cư làm sao đầy đủ được? Cơ chế kinh doanh, quản lý, vốn đầu tư như thế nào để có hiệu quả kinh tế,…? Và như vậy, doanh nghiệp nào, nhà đầu tư nào sẽ sẵn sàng vào cuộc để thiết kế, xây dựng các khu nhà tái định cư cho thành phố, khi mà các loại hình nhà ở khác đang diễn ra trên căn bản của cơ chế thị trường?