Tác động của di dân và tái định cư trong các dự án phát triển

Trong mỗi dự án phát triển, quá trình di dời và tái định cư thường gây ra những tác động trái ngược nhau, có thể có lợi hay bất lợi đối với người dân. Mức độ ảnh hưởng phụ thuộc nhiều vào quá trình tổ chức thực hiện tái định cư. Nếu các dự án không đảm bảo được mục tiêu đưa ra ban đầu, áp dụng các phương án không hiệu quả trong đền bù, khôi phục cuộc sống, tổ chức không gian ở mới thì những ảnh hưởng bất lợi từ tái định cư là không thể dự đoán được. Đối tượng bị ảnh hưởng có thể là bộ phận dân di dời, cộng đổng đón nhận bộ phận dân cư này, thậm chí những người sống xung quanh khu vực có dự án.

Đối với người dân trong diện di dời, họ phải đối mặt với nhũng vấn đề về xã hội như: thất nghiệp, mối quan hệ xã hội bị phá vỡ; mất bản sắc vãn hoá, lối sống; bị tước đoạt quyển làm chủ trong không gian sinh sống quen thuộc. Ngoài ra, những vấn đề về sức khoé, ô nhiễm môi trường sống: tăng tỷ lệ chết và những người nhiễm bệnh, giảm sút chất lượng không khí, cạn kiệt nguồn tài nguyên tự nhiên do khai thác để bù đắp vào thu nhập, việc làm đã bị tước đoạt. Dẫn đến những tổn thương về tâm lý đối với người dân bị di dời: họ cảm thấy nghi ngờ vào sự thành công của dự án và mất lòng tin vào các hoạt động cải tạo phát triển, hậu quả là sự phản ứng tiêu cực, làm khó khăn cho tiến trình thực hiện dự án.

Cộng đồng tiếp nhận dân di dời cũng rơi vào tình trạng bị xáo trộn cuộc sống không mong muốn: phải thích nghi với bộ phận dân cư mới chuyển đến, chia xẻ nguồn tài nguyên vốn đã thiếu hut do nhu cầu ngày càng tàng lên của con người, mâu thuẫn xã hội, khác biệt lối sống…

Ngoài ra,cần kê’ đến sự mất cân đối giữa giá cả và lợi nhuận giữa người bị ảnh hướng và những người hưởng lợi từ dự án. Trong các dự án phát triển người thu lợi thường tập trung vào nhóm các nhà đầu tư, bộ phận dân cư vùng xung quanh dự án. Họ trực tiếp sử dụng các công trình dịch vụ, cơ sở hạ tầng mới, khả năng tăng giá nhà hay đất tại khu vực họ đang sinh sống do vị thế được nâng lên bởi dự án dẫn đến tãng thu nhập và việc làm (kinh doanh hay cho thuê nhà…). Đối với bộ phận dân cư bị di dời, nếu không tổ chức tốt tái định cư, họ không những mất đi môi trường sinh sống và làm việc cũ, mà hoàn toàn không hề được hưởng lợi gì từ dự án phát triển (trừ một sô dự án cải tạo và nâng cấp điều kiện ở, kèm theo di dân tại chỗ).

Tuy nhiên, nếu tổ chức tốt tái định cư, dự án có thể đem lại nhiều lợi ích cho người dân như cải thiện môi trường sống, cung cấp các điều kiện việc làm, nhà ở có chất lượng tốt, cùng hệ thống hạ tầng kỹ thuật và dịch vụ công cộng hoàn chỉnh. Đối với những người trước đây sinh sống trên mảnh đất lấn chiếm, tự khai thác, họ có thể trớ thành chủ sở hữu chính thức trên khu đất hay ngôi nhà mới di dời đến.